Antipa Köşkü / Ferit Tek Evi ve Restorasyonu
Antipa Köşkü, 20. yy başlarında Mimar Constantin P. Pappa tarafından Dr Andrea Antipa için yapılmıştır. Yapım tarihi bilinmemekle birlikte 1906-1914 tarihleri arasındaki bir dönemde inşa edilmiş olduğu tahmin edilmektedir.
Antipa Köşkü, 20. yy başlarında Mimar Constantin P. Pappa tarafından Dr Andrea Antipa için yapılmıştır.[1] Yapım tarihi bilinmemekle birlikte 1906-1914 tarihleri arasındaki bir dönemde inşa edilmiş olduğu tahmin edilmektedir.[2]
Tapu kayıtlarında, köşkün 1952 senesinde Katerina Duma tarafından Fevziye Müfide Tek’e satıldığı bilgisi yer almaktadır.[3]
Bu tarihten itibaren 1971 yılına kadar Ferit ve Müfide Tek çifti köşkte yaşamıştır
Ferit ve Müfide Tek’in 1971 yılında vefatlarının ardından 1973 yılında köşk boşaltılmış, bir süreliğine evi, kızları Emel Esin’in şoförü Hayrullah Arısan ve ailesi kullanmıştır.
Emel Esin’in 1987 yılında vefatının ardından vasiyeti üzerine 1988 yılında Tek Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı kurulmuş, iki yıl sonra yine vasiyet gereğince köşkün mülkiyeti vakfa devredilmiştir.
Bu tarihten sonra kullanılmayan binada 1992 yılında ilk yangın çıkmış, ahşap merdiven ile zemin katında bulunan oturma odasının ahşap lambrileri hasar görmüştür.
90’lı yılların ikinci yarısında çıkan yangında ise ahşap çatı yanmıştır.
2010 yılında başlatılan restorasyon çalışmasına kadar geçen süre içinde bina dış hava koşullarına maruz kalmıştır.
Restorasyon öncesinde oldukça harap bir durumda olan yapının, iç sıvaları dökülmüş, ahşap yapı elemanları bozulmuş bir haldedir. Taşıyıcı döşeme ve duvarlarda hasarlar meydana gelmiştir.
Mevcut taşıyıcı sistemin deprem yüklerini karşılamaktaki yetersizliği nedeniyle yapının güçlendirilmesi gerekmiştir. Diğer yandan da dış cephede bulunan sıva kaplamanın, 20 yy. başına ait sıva işçiliğinin karakteristik bir örneğini oluşturması nedeniyle korunmasının önemli olduğu düşünülmüştür. Bu nedenle, olası deprem yüklerini karşılamak üzere, betonarme iç duvar ve döşemelerden oluşan rijit bir iç çekirdek tasarlanmış, cephe duvarları bu çekirdeğe mesnetlenmiştir. Dış duvarlar ise, çatlaklara tamir harçları enjekte edilerek sağlamlaştırılmıştır. Ahşap kırma çatı ve ahşap saçaklar yeniden yapılmıştır.
Zemin katının plan düzeni olduğu gibi muhafaza edilmiş, buna birinci katın deniz tarafındaki yatak odalarına ıslak hacimler eklenmiştir. Bodrum katında ise deniz tarafında bulunan iki odanın hole bakan duvarlarında geniş açıklıklar oluşturularak, geniş bir mekân elde edilmiştir.
Ahşap saçak ve doğramalar özgünlerinden saklanmış örneklere göre imal edilmiş, mevcut demir doğrama ve parmaklıklar ise onarılmıştır.
Restorasyon çalışmaları sırasında, artık mevcut olmayan ahşap merdivenin, dönem yapılarındaki benzer örneklerden yola çıkılarak restitüsyonunun yapılmaya çalışılmasından özellikle kaçınılarak yeni bir merdiven tasarlanmıştır.
Yapının yenilenen ahşap doğramaları, 20. Yy. başına ait detay bilgisini bir yüzyıl sonrasına taşırken, yok olmuş olan merdivenin bu bilgiyi aktarması artık mümkün değildir. Yeterli izi bulunmayan merdivenin, döneminin üslubuna göre yeniden üretimi de yol açabileceği bilgi kirliliği açısından doğru bulunmamıştır.
Özgün yapıda olmayan ve bu müdahale sırasında yapıya eklenen tüm diğer mimari tasarımlarda da aynı ilke doğrultusunda hareket edilmiştir.
Hiçbir şekilde yapının yapıldığı döneminin mimari üslubuna öykünme söz konusu değildir, malzeme, renk ve biçim açısından sadelik ön planda tutulurken, eski ile yeninin arasında uyumlu, okunabilir bir birliktelik hedeflenmiştir.
Restorasyon uygulaması proje müellifinin denetiminde Sayka İnsaat tarafından gerçekleştirilmiştir.
Ayşe Orbay, proje müellifi
[1] Pınar Öğrenci, Mimar Constantin P. Pappa, İstanbul Dergisi, Ocak 2001, s. 36
[2] Pınar Öğrenci, a.g.e.,
Yapım tarihi bilinmemekle birlikte, 1906 tarihli Goad Haritası’nda yer almaması ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında Mehmet Ali Paşa adında bir ordu mensubu tarafından kullanıldığı bilgisi 1906-1914 tarihleri arasında bir dönemde inşa edilmiş olduğunu gösterir.
[3] Yapının Kadıköy Tapu ve Sicil Müdürlüğü’nde bulunan dosyasındaki belgede, ilgili gayrimenkulun ‘Andon Fara’nın ailesine mensup Aleksandros Antipa’nın dul karısı Konorados Dimas’ın refikası bayan Ekaterina tarafından Müfide Tek’e satışının talep edildiği’ yazılıdır.
Mimar Constantin P. Pappa Hakkında
