Kiraz Perinçek: Çin’deki Kazılarda Ortaya Çıkan Soğud Lahitlerindeki Olağanüstü Yaratıklar

500 ila 1000 yılları arasında Orta Asya ticaretine hakim olan Soğudlar, İpek Yolu ticaretinin en önemli aktörlerinden biridir.Yerleşim merkezleri olan Zarafşan Nehri havzası, günümüzde Özbekistan ve Tacikistan sınırları içinde yer almaktadır. Birçok yolun kesiştiği Semerkant, eski zamanlardan geç dönemlere kadar Soğudlar’ın en önemli başkenti olmuştur. kent-devletler şeklinde örgütlenen Soğudlar, hiçbir zaman merkezi bir devlete ve bir orduya sahip olmamakla birlikte, Avrasya’nın büyük kısmına hakim olan bir ticaret imparatorluğu kurmayı başarmışlardır.

MS 300 yılından itibaren Soğudlar anayurtlarından doğuya doğru yayılmaya başlamış ve Tarım Havzası’nın kuzey ve güneyinden geçen ipek yollarına, Gansu Koridoru’na ve daha sonra da Çin’in içlerine yerleşmişlerdir. Çin kaynaklarında, 3. ve 4. yüzyıllarda Çin’e yerleşmiş tüccar, Budist metin çevirmeni, elçi veya memur olarak Soğud kişilerden bahsedilmektedir.

1999’dan bu yana Çin’de, Soğud aristokratlara ait üç önemli lahit günyüzüne çıkartılmıştır: Yuhong Lahiti, Anjia Lahiti ve Shijun Lahiti. Kuzey Zhou (557-581) ve Sui (589-618) dönemlerine tarihlenen ev şeklindeki bu lahitlerin dış cephesi, renkli boyanmış kabartmalarla süslenmiştir.Birçoğu epik hikâyeleri betimleyen busüslemelerde, müzik ve dans gösterileri, şölen, av, günlük hayat ve seyahat sahneleri yer almaktadır.

Bu betimlemelerde ejderhalar, yarı-kuş yarı-insan yaratıklar, uçan periler, yarı-at yarı-balık canlılar, canavarlar, balık kuyruklu kanatlı atlar gibi çeşitli olağanüstü yaratıklar yer almaktadır.

Bu sunumda,Greko-İran, Orta Asya ve Çin öğelerinin karıştığı ilginç bir örnek oluşturan bu olağanüstü yaratıklar, Soğud resim geleneğinin en önemli merkezi olan Pencikent duvar resimleri ve Çin duvar resimleriyle karşılaştırmalı olarak incelenecektir.